Thuốc Việt
Loading...
Theo thống kê từ tổ chức y tế Thế Giới WHO nghiên cứu trong năm 2016 cho thấy, có khoảng 84% dân số thế giới sử dụng thuốc có nguồn gốc từ Dược liệu. Ở các nước phương Đông trong đó có Việt Nam, dược liệu học trở thành một phần rất quan trọng trong nền Y học cổ truyền từ xưa đến nay.
- Như thế nào là “Một môi trường tốt một sức khoẻ tốt”
- “HORMONE HẠNH PHÚC” DOPAMINE
- LỢI ÍCH CỦA VI KHUẨN CHÍ ĐƯỜNG RUỘT
Vai trò của dược liệu trong chữa bệnh
Vậy dược liệu là gì? Thuốc dược liệu là gì? Vai trò của dược liệu đối với sức khỏe và với nền kinh tế đất nước như thế nào? Bạn hãy cùng tôi đi tìm hiểu về dược liệu, cách bào chế, sử dụng và vài trò dược liệu nhé.
1.Thế nào là Dược liệu? Thuốc từ dược liệu là gì
Theo Ds.CKI. Nguyễn Quốc Trung Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur cho biết: Từ cổ xưa, ông cha ta đã biết cách dùng các loại cây, con vật hay những thứ trong tự nhiên để làm thuốc phòng và chữa trị bệnh. Với kinh nghiệm được lưu truyền, chọn lọc qua thời gian và nghiên cứu tìm kiếm những bằng chứng khoa học đáng tin cậy, rõ ràng hơn.
Theo Luật Dược số 105/2016/QH13: Dược liệu là nguyên liệu làm thuốc có nguồn gốc từ tự nhiên từ thực vật, động vật, khoáng vật và đạt tiêu chuẩn làm thuốc.
Hiểu đơn giản dược liệu có thể là toàn bộ bộ phận của một cây, một con vật hoặc có thể là một vài bộ phận của chúng. Những sản phẩm được chiết tách từ cây, con vật như tinh dầu, dầu mỡ, gôm, sáp, có thể dùng làm thuốc cũng thuộc phạm vi dược liệu.
Dược liệu có hai hướng được sử dụng như sau:
- Trong YHCT: Dược liệu được chế biến, bào chế hay phối hợp theo lý luận và phương pháp của Y học cổ truyền hoặc kinh nghiệm dân gian để tạo thành thuốc cổ truyền. Với các dạng bào chế truyền thống như thuốc sắc, viên hoàn, tán hoặc dạng bào chế hiện đại như viên nang, siro… Cùng với các phương pháp chữa trị khác, nền y học cổ truyền hiện nay phát triển song song như một phương pháp chữa trị hỗ trợ và thay thế cho phương pháp điều trị thông thường.
- Trong y học hiện đại: dược liệu được nghiên cứu để chiết xuất và bào chế thành thuốc hoá dược, thuốc dược liệu hay thực phẩm chức năng, ở dạng mới như viên nang, viên nén, thuốc tiêm…
Như vậy, thuốc dược liệu là thuốc có nguồn gốc từ dược liệu và có tác dụng, được sử dụng dựa trên bằng chứng khoa học hiện đại.
Còn những thuốc có hoạt chất tinh khiết chiết xuất từ dược liệu hoặc có sự kết hợp giữa dược liệu với các hoạt chất hóa học tổng hợp thì không được gọi là thuốc từ dược liệu mà là thuốc hoá dược.
1.Những nguồn dược liệu chính
Gắn liền với các kinh nghiệm dân gian, và những bài thuốc sử dụng từ các cây, con vật hay khoáng vật để phòng và chữa bệnh. Số lượng, chất lượng thuốc dược liệu được sản xuất theo sự tiến bộ của xã hội. Các nguồn nguyên liệu tự nhiên được sử dụng làm dược liệu bao gồm:
2.Dược liệu từ Thảo dược là gì
Trong các bài thuốc cổ truyền, cây dược liệu (thực vật) là nguồn nguyên liệu chính được nghiên cứu, chiết xuất, bào chế thành thuốc. Trước đây, nguồn nguyên liệu thảo dược này luôn có sẵn trong tự nhiên, sau ít dần do cách thu hái tận diệt của con người, thiếu dần đi nên phải gieo trồng, thu hái mới có được. Bên cạnh các loại thảo dược có sẵn ở trong ta, nước ta còn phải nhập khẩu thêm các loại thảo dược từ các nước khác như Trung Quốc, Tây Tạng,Triều Tiên… gọi là thuốc Bắc.
Nhân dân ta đã biết cách sử dụng các loại thảo dược từ rất sớm. từ thời vua Hùng ông cha ta đã biết dùng cây cỏ làm thực phẩm và làm thuốc như dùng nước vối, gừng, Quế để trợ tiêu hóa, chống cảm lạnh, dùng hạt cau, hạt cau để trị giun sán…
Ngày nay, một số dược liệu nổi tiếng được điều chế thành thuốc với dạng bào chế hiện đại như kim tiền thảo, Sâm Ngọc Linh, Ba kích, cà gai leo… Không những thế, nhiều hoạt chất sinh học được phân lập từ thực vật như atropin, ephedrine, morphine, cafein, axit salicylic, digoxin, colchicin… có ứng dụng rất cao đối với y học hiện đại.
3.Thuốc dược liệu từ động vật:
Tuy không được sử dụng nhiều như Thảo dược từ thực vậy nhưng dược liệu từ động vật cũng là các vị thuốc quan trọng trong một số phương thuốc chữa trị bệnh lý thường gặp. Như dùng cả con (tắc kè, rắn…) hoặc sản phẩm hay một bộ phận của con vật (như mật ong, sữa ong chúa, mề gà, mai mực…).
Cũng giống như thảo dược, hiện nay hầu hết nguồn thuốc từ động vật đều được chăn nuôi bởi nhu cầu quá lớn so với nguồn cung từ tự nhiên.
4.Thuốc dược liệu từ Nấm, ký sinh trùng hay các vi sinh vật
Mặc dù ít sử dụng hơn nhưng sinh vật làm dược liệu cũng mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Một ví dụ khá thân quen là Đông trùng hạ thảo – dạng ký sinh giữa loài bướm thuộc chi Thitarodes và loại nấm Ophiocordyceps sinensis….
5.Xu hướng sử dụng dược liệu hiện nay
Hiện nay, việc dùng thuốc dược liệu trong phòng và chữa bệnh đã và đang trở thành xu hướng phát triển mạnh, không chỉ ở nước ta mà còn ở nhiều nước trên thế giới.
Vì thuốc dược liệu nó không những có tác dụng chữa bệnh tốt, mà còn có tác dụng điều hoà, cân bằng sự hoạt động giữa các bộ phận, cơ quan trong cơ thể để có thể duy trì sức khỏe và cải thiện chất lượng cuộc sống. Ngoài ra, hầu hết chúng đều có độ an toàn cao do đã được sử dụng trong khoảng thời gian rất dài, nó ít gây ra tác dụng phụ và dễ dàng sử dụng. Một trong các yếu tố quan trọng làm dược liệu phát huy tác dụng tốt đó là biết sử dụng dược liệu đúng cách.
Mỗi loại dược liệu sẽ có một hoặc nhiều cách sử dụng khác nhau để phát huy hết tác dụng và mang đến hiệu quả như mong muốn. Tuỳ vào mục đích dùng, bạn cũng có thể sử dụng dược liệu theo các cách thức chế biến trong y học cổ truyền như:
+ Chưng hay đồ (đun cách thủy)
+ Sắc lấy nước hay Hãm trà uống
+ Sao (rang), có thể sao vàng, sao đen, sao cháy tùy dược liệu
+ Ngâm rượu, ngâm muối, ngâm mật ong
+ Tẩm gừng, tẩm giấm
Theo tin tức y dược các cách chế biến, bào chế dược liệu cũng được phát triển theo thời gian để vừa tiện lợi khi dùng vừa đảm bảo công dụng của nó. Các dạng dùng thường thấy là trà túi lọc, dược liệu thô, chiết xuất dược liệu (như cồn thuốc, rượu thuốc, tinh dầu).
Trường hợp thuốc dược liệu được bào chế theo kỹ thuật hiện đại tân tiến và sẽ cho ra dạng dùng như thuốc tân dược, gồm viên nén, viên nang, thuốc tiêm, dung dịch/ hỗn dịch uống…
2. Vai trò của dược liệu trong ngành y tế và trong nền kinh tế
Thuốc phòng và chữa bệnh được điều chế từ 2 nguồn: dược liệu và hóa chất tổng hợp. Chỉ tính riêng về thảo dược, theo thống kê chưa đầy đủ của Tổ chức Y tế thế giới cho thấy có hơn 20.000 loài cây cỏ được các dân tộc trên thế giới hay dùng làm thuốc.
Không chỉ các nước châu Á, ngay cả các nước phương Tây cũng tiêu thụ một lượng lớn thuốc dược liệu. Theo thống kê ở các nước có nền công nghiệp phát triển thì có khoảng ¼ số thuốc thống kê trong các đơn thuốc có hoạt chất từ thảo dược.
Nhiều hoạt chất quan trọng có tác dụng chữa bệnh như morphin, quinin, ajmalicin, vincaleucoblastin, digitalin, digoxin… đều phải chiết từ dược liệu mà không có con đường tổng hợp.
Việc bán tổng hợp ra một số loại thuốc chữa bệnh cũng được nguồn cung cấp từ Dược liệu, Ví dụ để bán tổng hợp các loại thuốc steroid thì hàng năm thế giới cần khoảng 100.000 tấn củ Hoài sơn có chứa diosgenin.
Ngoài ra, dược liệu còn cung cấp các khung cơ bản để tổng hợp các loại thuốc mới, mở đường cho ngành bào chế hóa dược phát triển.
Không chỉ có vậy, dân tộc ta cũng như các một số nước châu Á lại có truyền thống chữa bệnh theo phương pháp y học cổ truyền nên cần một số lượng rất lớn dược liệu.
Về mặt kinh tế, nhà nước ta đã xếp các cây thuốc vào loại cây công nghiệp cao cấp cần được phát triển và bảo tồn như những loại cây công nghiệp khác. Nhiều loại dược liệu được khai thác để xuất khẩu như Sâm Ngọc Linh, hoa Hòe, Quế, Sa nhân, …, các loại tinh dầu Hồi, Quế, Tràm… được các công ty kinh doanh dược liệu đã khai thác hàng năm.
Vai trò dược liệu đối với sức khỏe và sự phát triển của nền kinh tế
3.Những lưu ý khi sử dụng dược liệu:
Theo giảng viên Cao đẳng Dược Hà Nội cho biết: Bên cạnh việc dược liệu được sử dụng rộng rãi với nhiều nghiên cứu cho thấy mức độ lành tính cao. Nhưng cũng có những dược liệu chưa được nghiên cứu kỹ, người dân sử dụng theo kinh nghiệm tại địa phương thì hoàn toàn có thể có độc tố và từ đó gây nên những tác dụng nguy hiểm đến người dùng. Cần chú ý khi sử dụng dược liệu sau:
– Khi muốn dùng dược liệu làm thuốc, bước đầu tiên cần làm là thu hái cần tuân theo nguyên tắc “3 đúng”:
+ Đúng thuốc dược liệu (đúng tên, loài). Để tránh nhầm lẫn khi không thống nhất được tên gọi do sự khác nhau của vùng miền, thì bạn nên cần lưu ý rằng tên chính thức của cây, con dược liệu sẽ căn cứ vào tên khoa học của dược liệu.
+ Đúng bộ phận dùng làm thuốc vì không phải bộ phận nào cũng được sử dụng làm thuốc, và mỗi bộ phận trong cùng một cây, con vật cũng sẽ có tác dụng và mục đích sử dụng khác nhau.
+ Đúng thời điểm để hàm lượng hoạt chất trong dược liệu đạt cao nhất có thể
– Tiếp sau là công đoạn sơ chế, chế biến cũng rất quan trọng để đảm bảo dược liệu vừa được loại bỏ đi độc tố, lại không bị mất đi hoạt chất có tác dụng và có thể bảo quản được lâu.
– Người khi mua dược liệu về sử dụng cần tìm hiểu những cơ sở uy tín và học cách phân biệt, đánh giá để tránh mua nhầm phải sản phẩm giả, kém chất lượng.
Lưu ý khi sử dụng dược liệu
Phòng và chữa trị bệnh bằng cách kết hợp Đông – Tây y một cách khoa học, hợp lý có thể mang lại hiệu quả tốt. Do đó, bên cạnh các phương pháp chữa trị thông thường, người bệnh có thể hỏi ý kiến thầy thuốc để áp dụng thêm các phương pháp điều trị hỗ trợ và thay thế (bao gồm sử dụng dược liệu, châm cứu, massage, trị liệu tâm lý…). Ngoài ra, bạn cũng không nên tự ý dùng dược liệu tùy tiện mà cần phải được chẩn đoán đúng bệnh, đúng liều để tránh “rước họa vào thân”.
Hy vọng với những thông tin trên có thể giúp bạn hiểu rõ về thuốc dược liệu là gì, vai trò quan trọng của chúng trong điều trị, phòng ngừa bệnh và đem lại nguồn kinh tế cho đất nước ta như thế nào rồi nhé./.
Ds.CKI. Nguyễn Quốc Trung
Xem thêm: thuocviet.edu.vn
